Chociaż “niedaleko pada jabłko od jabłoni” jest bardzo powszechnym powiedzeniem, to idealnie opisuje Irène Joliot-Curie, córkę Marii Skłodowskiej-Curie i kolejną bohaterkę serii „Poczet Chemików Polskich” zainicjowanej przez firmę PPG. Między Irène, a jej mężem zdecydowanie była chemia, ponieważ w 1935 dostali wspólnie nagrodę Nobla za odkrycie sztucznej promieniotwórczości.
W ramach cyklu „Poczet Chemików Polskich” zainicjowanego przez firmę PPG przedstawiamy sylwetkę Irène Joliot-Curie, jednej z kobiecych osobowości, która zrewolucjonizowała świat nauki.
Irène, starsza córka Marii Skłodowskiej-Curie i Piotra Curie, urodziła się w Paryżu w 1897 roku. Do dwunastego roku życia odbierała edukację w domu, w niewielkiej „szkole”, stworzonej przez wybitnych uczonych. Nauczycielami byli: sama Maria Skłodowska-Curie (fizyka), Paul Langevin (matematyka), Jean Perrin (chemia). Irène Joliot-Curie odziedziczyła wiele cech charakteru po rodzicach, również ich naukowy geniusz. Miała silną osobowość, była naturalna, bezpośrednia i samowystarczalna. Jako dziecko miała kontakt z ojczyzną matki – wakacje spędzała m.in. w Kościelisku, w posiadłości Bronisławy i Kazimierza Dłuskich, co więcej młoda Irène mówiła po polsku.
Miłośniczka… ju-jitsu
Wpojone przez matkę Marię zamiłowanie do sportu towarzyszyło Irène przez całe życie. Jeździła na rowerze i łyżwach, doskonale pływała, uwielbiała też jazdę konno i narciarstwo. Zaskakujący może być fakt, że starsza córka Marii Skłodowskiej-Curie interesowała się też wschodnimi sztukami walki, które propagowała. W 1936 r. wraz z dziennikarzem Charlesem Faroux założyła w Paryżu klub o nazwie „Jiu-jitsu Club de France”, w którym nauczano
tej tradycyjnej japońskiej techniki walki wręcz.
Peugeot, czyli mobilny punkt rentgenowski
W 1914 r. Irena ukończyła nowatorską szkołę Collège Sévigné i rozpoczęła studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym na Sorbonie, co zbiegło się z wybuchem I Wojny Światowej.
W 1916 r. dołączyła do swojej matki i wspólnie organizowały służbę radiologiczną
we francuskim Czerwonym Krzyżu. Irène wraz z matką jeździła po ogarniętą wojną Europie Peugeotem, w którym miały „mobilny punkt rentgenowski”. Maria Skłodowska-Curie przerobiła swojego peugeota na wóz radiologiczny, którego nazywano na jej cześć „Małym Curie”. To właśnie tam robiły prześwietlenia rannym żołnierzom. Irène zajmowała się też szkoleniami – prowadziła m.in. lekcje na terenie Belgii dla miejscowych lekarzy. Za swoją postawę w czasie I Wojny Światowej została odznaczona przez rząd francuski orderem.
Naukowiec, żona, matka, noblistka
Irène Joliot-Curie urodziła się w czasach tworzenia nauki o radioaktywności, a całe życie zawodowe poświęciła jej badaniu. Po wojnie, w 1921 r. ukazała się jej pierwsza praca naukowa, poświęcona wyznaczeniu masy atomowej chloru pochodzącego z różnych minerałów. W doktoracie obronionym w roku 1925 badała cząstki alfa wysyłane przez polon. Pisał o niej nawet „New York Times”: „Tysięczny tłum wypełnił salę konferencyjną, kiedy córka dwojga niezrównanych geniuszy naszej epoki spokojnie odczytywała swoją znakomitą pracę1”. 9 października 1926 r. Irène Curie poślubiła o dwa i pół roku młodszego od siebie Frédérica Joliot, inżyniera fizyka, który od 1925 r. zaczął pracować jako asystent Marii Skłodowskiej-Curie w Instytucie Radowym. Mieli dwoje dzieci – Hélène i Pierre’a.
Duet Joliot odkrył sztuczną promieniotwórczość. Było to jedno z najważniejszych odkryć
XX stulecia – wielki triumf tandemu Joliot-Curie, który w 1935 r. zaowocował Nagrodą Nobla
z chemii w uznaniu za odkrycie sztucznej promieniotwórczości – syntezy nowych nuklidów promieniotwórczych. Dzięki temu odkryciu promieniotwórcze izotopy stosowane m.in.w medycynie mogły być wytwarzane szybko i tanio, w odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie. Wykorzystuje się je m.in. przy leczeniu nadczynności tarczycy. Irène Joliot-Curie została drugą kobietą w historii, która otrzymała Nagrodę Nobla.
Niezwykłe dokonania naukowe
W ciągu 34 lat swej działalności naukowej Irène Joliot-Curie ogłosiła drukiem, jako autorka lub współautorka, 76 oryginalnych prac badawczych, w tym 33 wspólnie z mężem Frédéricem. Publikacje poświęcone były różnym aspektom promieniotwórczości. Za zasługi naukowe kilkanaście uniwersytetów z całego świata nadało jej doktorat honorowy. Warto nadmienić, że jednocześnie jej zapał do badań naukowych był tak duży, że nawet pogarszający się stan zdrowia nie mógł powstrzymać Irène od pracy w laboratorium.
Państwo Joliot-Curie często odwiedzali Polskę. Najczęściej ze względu na rocznice związane z Marią Skłodowską-Curie. Małżonkowie byli m.in. „gwiazdami” Światowego Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju, który odbył się we Wrocławiu w 1948 r. Niedługo po tym wydarzeniu stan jej zdrowia zaczął się pogarszać. Irène Joliot-Curie zmarła w Paryżu 17 marca 1956 roku na białaczkę. Dwa lata później umarł Frédéric. Oboje pochowani
są na podparyskim cmentarzu w Sceaux. Irène Joliot-Curie jest przykładem genialnej naukowczyni, która w patriarchalnym świecie nauki odniosła sukces i na zawsze zapisała się w historii. Wiek XX przyniósł niebywały wzrost znaczenia kobiet we wszystkich dziedzinach nauki.
